اخلاق پزشکی
الگوهای چهارگانه رفتار ارتباطی
دکتر حمیدرضا نمازی
عضو گروه اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
الگوهای رفتار ارتباطی در اخلاق ارتباط افراد با هم، یکی از رازآمیزترین امور عالم است. هزار و یک عامل دست به دست هم میدهند تا کسی جذب دیگری شود یا از کسی دل بکند. البته در نظر مردمان، فقط یکی - دو عامل اصلی به چشم میآید اما حتی خود انسانها هم هیچ وقت کامل متوجه نمیشوند چرا کسی به چشمشان مینشیند یا از چشمشان میافتد. کسانی که از منظر علوم انسانی، روابط آدمیان را تحلیل میکنند، الگوهای رفتار ارتباطی را از این حیث، مهم میدانند. به4 الگوی رفتار ارتباطی از منظر اخلاق توجه شده است:
?) الگوی رفتار ارتباطی سلطهپذیر: آدمهای سلطهپذیر همان کسانیاند که توان «نه» گفتن ندارند و از مواجهه کلامی میگریزند. بچههای درسخوانی که تقلب میرسانند عموما در این گروه جا میگیرند. افراد سلطهپذیر در لحظه به همه «بله» میدهند اما چون توان مدیریت همه تعهداتشان را ندارند، مجبورند با دروغ، کدورت مردمان دلخور را رفع کنند. سلطهپذیرها از تعارض با دیگران میگریزند و البته همیشه از بیمهری دیگران شکوه میکنند.
?) الگوی رفتار ارتباطی سلطهگر: افراد سلطهگر، زبان بازی میکنند و دیگران را به چشم موقعیت و امتیاز مینگرند. سلطهگرها افراد را به رودربایستی میاندازند و تلاش میکنند با غلو و تمجید از دیگران، کار خود را پیش ببرند. سخت میتوان دریافت که فردی با این همه زبانبازی و تکریم ظاهری، قصد سلطه بر ما را دارد. افراد سلطهگر همیشه نگران و مضطربند که نکند مجالی را برای زرنگی و فریب دیگران از دست داده باشند.
?) الگوی رفتار ارتباطی پرخاشگر: آدمهای پرخاشگر داد و فریاد میکنند و این پیشفرض را دارند که با ایجاد فضای رعب و ترس میتوانند به خواسته خود برسند. کرامت و حرمت افراد برای ایشان مهم نیست و مثلا به بهانه اینکه ما در کار با کسی شوخی نداریم، بر سر دیگران فریاد میکشند. هدف اصلی هم سلطه پیدا کردن بر دیگران است. به تعبیری، افراد پرخاشگر هدف سلطهگر را آشکارا دنبال میکنند. مدیران پرخاشگر، نمونه مشخص این الگو هستند.
?) الگوی رفتار ارتباطی قاطعیت: افراد قاطع نه زبانبازی میکنند و نه اهل بلندکردن صدا و پرخاشگریاند. 4 ویژگی، افراد قاطع را تعریف میکند؛ صراحت، صداقت، احترام به طرف مقابل و حفظ استقلال خود. جمع این 4 ویژگی کار دشواری است و تجربه و مهارت میخواهد. قاطعیت کیمیای روابط انسانی است.